Van alle gelekoortsmuggen en tijgermuggen die dit jaar in Nederland zijn aangetroffen, is meer dan de helft in Noord-Holland gevonden. Opvallend genoeg komen alle meldingen over de mogelijk ziekmakende muggen uit dezelfde twee gemeenten: Haarlemmermeer en Amstelveen.
Dat blijkt uit een overzicht van de Nederlandse Voedsel en Warenautoriteit (NVWA), die een keer per maand een update publiceert.
In het overzicht wordt onderscheid gemaakt tussen de Aziatische tijgermug, de gelekoortsmug en de Aedes flavopictus, een broertje van de tijgermug die oorspronkelijk alleen in de Korea's en Japan voorkomt. Die laatste soort is dit jaar voor het eerst in Nederland aangetroffen. Dat was op 12 juni in Lelystad, zo blijkt uit het overzicht.
Amstelveen
De Aziatische tijgermug en de gelekoortsmug worden veel vaker aangetroffen. Eerst de tijgermug, waarvan de eerste waarneming in Nederland alweer uit 2005 dateert: alleen al in Amstelveen zijn er sinds begin dit jaar zes exemplaren van de soort gevonden. In Haarlemmermeer staat de teller voor dit jaar tot nog toe op één.
Ter vergelijking: door heel Nederland zijn sinds begin dit jaar twaalf tijgermuggen gevonden. Behalve Amstelveen en Haarlemmermeer staan de gemeenten Noordoostpolder (twee keer), Weert, Deurne en Assen in de lijst. Hoewel de exotische mug dus ook zijn weg naar Drenthe en Limburg vindt, komen er bovengemiddeld veel meldingen uit onze provincie.
Gelekoortsmug
Datzelfde geldt voor de gelekoortsmug, al is de verdeling iets minder scheef: van de negen meldingen in Nederland, komen er vijf uit Noord-Holland. De overige vier meldingen kwamen uit Lingewaard (drie keer) en Assen. Toeval of niet: in alle vijf de Noord-Hollandse gevallen is Haarlemmermeer de vindplek. Net als de Aziatische tijgermug kan de gelekoortsmug ziektes als knokkelkoorts (dengue) en chikungunya overbrengen, wat een van de belangrijkste redenen is om de de tropische insecten tot ongewenst vreemdeling te verklaren.
Andere invasieve exoten
De exotische muggen in dit verhaal zijn niet de enige invasieve exoten. Ook de Amerikaanse rivierkreeft, de haldsbandparkiet, de reuzenberenklauw en de Japanse duizendknoop gelden als invasieve exoten. Sommige soorten vestigen zich hier permanent, zoals de halsbandparkiet en de Amerikaanse rivierkreeft. Dat zal niet gebeuren met de Aziatische tijgermug en gelekoortsmug, omdat de temperatuur hier (vooralsnog) niet hoog genoeg is voor geslaagde voortplanting.
Dat de gemeente Haarlemmermeer bovengemiddeld vaak in de lijst voorkomt, roept de vraag op of Schiphol er iets mee te maken heeft. De luchthaven geldt immers als Nederlands belangrijkste toegangspoort voor reizigers uit exotische oorden, waaronder oorden waar de gelekoortsmug van nature voorkomt.
Toch kan niet met zekerheid worden gezegd of de vijf gelekoortsmuggen in Haarlemmermeer op of in de nabije omgeving van de luchthaven zijn gevonden. Hoewel de NVWA na een vondst wel bekendmaakt in welke gemeente de 'invasieve exoot' is gevonden, worden de exacte locaties uit privacyoverwegingen niet prijsgegeven.
Stop Invasieve Exoten
Dit tot groot ongenoegen van het platform Stop Invasieve Exoten, dat vandaag bekendmaakte via een wob-verzoek probeert af te dwingen dat de NVWA de exacte locaties alsnog en met terugwerkende kracht vrijgeeft. Aanleiding voor dat wob-verzoek is een uitspraak van de Raad van State, dat na een eerder wob-verzoek van het platform oordeelde dat de NVWA in één specifiek geval de exacte vindplaats moet bekendmaken.
Dat gaat om een tijgermug die in 2016 of 2017 werd aangetroffen in Veenendaal", zegt een woordvoerder van het NVWA tegen NH Nieuws. Hoewel beroep tegen de uitspraak van de Raad van State niet mogelijk is, betekent de uitspraak niet automatisch dat de NVWA vanaf nu bij iedere vondst alle details openbaar maakt.
"We bestuderen nu of de uitspraak van de Raad van State consequenties voor onze werkwijze heeft", aldus de woordvoerder. Ze benadrukt dat na de vondst van iedere exotische mug omwonenden in een straal van vijfhonderd meter per brief op de hoogte worden gebracht van het aantreffen en de bestrijding, al wordt in zo'n brief nooit de exacte vindplaats vermeld. "Daar zitten mensen niet op te wachten."
Naming and shaming
Daar is voorzitter Wilfred Reinhold van het platform Stop Invasieve Exoten het niet mee eens. Hoe transparanter, hoe beter, is hij van mening. "Als mensen horen dat hun buren een tijgermug van vakantie hebben meegenomen, zullen zij voorzichtiger zijn als ze op vakantie gaan", verwoordt hij het beoogde bewustwordingsproces.
Voor bedrijven waar de mug wordt aangetroffen, gelooft hij in het effect van 'naming and shaming'. "Als bekend wordt gemaakt bij welk bedrijf tijgermuggen worden gevonden, zullen omwonenden ook kritischer naar zo'n bedrijf kijken.
'Met bagage mee'
Hoewel het NVWA niet kan bevestigen dat de gevonden muggen in Haarlemmermeer op of rond Schiphol zijn gevonden, weet Reinhold het vrijwel zeker. "Ze komen met bagage mee", zegt hij. "Schiphol is zeker een broeihaard", zegt hij over de gelekoortsmug.
Voor het bovengemiddelde aantal vondsten van de Aziatische tijgermug in Amstelveen lijkt geen directe verklaring voorhanden, al heeft Reinhold wel een vermoeden. "Daar zit een lucky bamboo-importeur", verwijst hij naar een bedrijf dat de bamboe-achtige plant vanuit China invoert. Het water waarin die planten worden vervoerd, vormt een ideale broedplaats voor tijgermuggen, legt hij uit.
Wetgeving
Hoewel wetgeving bestrijding van de mug verplicht stelt, zwemmen lucky bamboo-importeurs nog altijd behendig door de mazen heen. "Volgens de wet moeten larven van de tijgermug en volwassen exemplaren worden bestreden", aldus Reinhold. "Maar daartussen zitten nog twee stadia: het ei en de pop, en die hoeven niet bestreden te worden."
